ฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด จริงไหม ? แก้ไขได้ไหม เลือกคลินิกอย่างไรให้ปลอดภัย ?

ฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด

ความกังวลของผู้ที่กำลังจะตัดสินใจฉีดฟิลเลอร์ คือผลข้างเคียงและอันตรายที่เกิดจากการฉีดฟิลเลอร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กรณีฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด ที่เห็นได้ตามข่าวทั้งในและต่างประเทศ

ในบทความนี้ หมอจะมาอธิบายว่าฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอดจริงไหม ? ฟิลเลอร์แบบไหนที่อันตราย ผลข้างเคียงจากการฉีดฟิลเลอร์ หากเกิดข้อผิดพลาดรักษาได้ไหม ? ข้อควรระวังในการฉีดฟิลเลอร์ รวมถึงวิธีการเลือกคลินิกอย่างไรให้ปลอดภัย ลดโอกาสตาบอดจากการฉีดฟิลเลอร์ครับ

ฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด เกิดจากอะไร ?

ก่อนที่จะทราบว่าฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด เกิดจากอะไร หมออยากจะอธิบายก่อนว่า “ฟิลเลอร์” (Injectable filler) ในความหมายสากลคือสารที่ใช้เติมเต็มเข้าสู่ร่างกาย มีหลากหลายประเภท ทั้งแบบที่สลายได้เองตามธรรมชาติ และแบบถาวรไม่สามารถสลายได้ สารเติมเต็ม Injectable filler ที่มีใช้ทางการแพทย์ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน ได้แก่

1. Collagen จากสัตว์ ปัจจุบันไม่นิยม เพราะทำให้เกิดการแพ้บวมแดงได้ง่าย
2. Transplanted Fat (เติมไขมัน) เหมาะกับคนที่ต้องใช้การเติมเต็มบริเวณกว้าง หรือโครงสร้างใบหน้าเดิมยุบตอบมาก ต้องการใช้ 10-20 CC ขึ้นไป
3. Biosynthetic polymers เช่น ซิลิโคนเหลว, พาราฟิน,polymethylmethacrylate และ Calcium hydroxylapatite กลุ่มนี้จะเป็นฟิลเลอร์ชนิดที่ไม่สลายหรือสลายได้ไม่หมด ไม่ปลอดภัย ไม่ผ่าน อย.
4. HA (Hyaluronic Acid) เป็นฟิลเลอร์ที่สามารถสลายเองได้และสามารถฉีดใหม่ได้เรื่อย ๆ ปลอดภัยและนิยมใช้มากที่สุด ผ่าน อย. ทั้งในประเทศไทยและในต่างประเทศ ในวงการแพทย์และวงการเสริมความงามไทย เมื่อพูดถึง “ฟิลเลอร์” จะหมายถึงสาร HA นี้เองครับ

ถ้าเราเห็นตามข่าวในประเทศ รวมถึงข่าวจากต่างประเทศ จะใช้คำว่า “ฟิลเลอร์” ตามหลักสากล นั่นก็คือ หมายความรวมฟิลเลอร์ทั้ง 4 ประเภทที่กล่าวข้างต้น ดังนั้นเมื่ออ่านข่าวตามสื่อ ควรจะอ่านรายละเอียดก่อนให้ดีก่อนว่าสารที่ใช้ฉีดนั้นเป็นสารประเภทใดครับ

ต่อมาคือ เรื่อง กายวิภาคบนใบหน้าครับ บนใบหน้าของคนเราจะมีหลอดเลือดที่นำเลือดที่ลำเลียงออกซิเจนไปเลี้ยงอวัยวะต่าง ๆ อยู่ และแน่นอนว่า ดวงตา เป็นอวัยวะสำคัญที่มีหลอดเลือดหลายเส้นเชื่อมเข้าสู่ดวงตาด้วยครับ ได้แก่

• หลอดเลือด Supraorbital artery หลอดเลือดแดงเหนือเบ้าตา
• หลอดเลือด Supratrochlear artery หลอดเลือดแดงที่หน้าผาก
• หลอดเลือด Dorsal nasal artery หลอดเลือดแดงที่จมูกส่วนบน
• หลอดเลือด Infraorbital artery หลอดเลือดแดงใต้เบ้าตา
• หลอดเลือด Lateral nasal artery หลอดเลือดแดงที่ข้างจมูก
• หลอดเลือด Angular artery แขนงของหลอดเลือดร่องแก้ม
• หลอดเลือด Superior labial artery หลอดเลือดเหนือริมฝีปาก
• หลอดเลือด Facial artery แขนงของหลอดเลือดที่มาจากบริเวณคอเข้าสู่ใบหน้า

หลอดเลือดเหล่านี้ล้วนมีส่วนที่เชื่อมโยงเข้าสู่ดวงตา หากมีการอุดตันของเส้นเลือดจุดหนึ่ง โดยเฉพาะหลอดเลือดที่เชื่อมกับดวงตาโดยตรง จะทำให้เลือดไปเลี้ยงดวงตาไม่ได้ หากทำการรักษาไม่ทัน อาจทำให้เกิดตาบอด หรือกรณีที่อุดตันหลอดเลือดจุดอื่น ๆ อาจทำให้เกิดเนื้อตาย (Necrosis) ได้ครับ

ดังนั้น คำถามที่ว่า ฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด เกิดจากอะไร ? คำตอบคือ เกิดจากการฉีดสารเติมเต็ม เข้าสู่ใบหน้า แต่เกิดการอุดตันในเส้นเลือดที่เลี้ยงดวงตา แพทย์ไม่สามารถทำการรักษาโดยการฉีดสลายฟิลเลอร์ได้ทันท่วงที จนเกิดภาวะตาบอด (Blindness) ในที่สุดครับ

การฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด มักเกิดจากการฉีดกับแพทย์ที่ไม่มีประสบการณ์ หมอเถื่อน หมอกระเป๋า ฉีดผิดจุด ผิดตำแหน่ง ไม่รู้กายวิภาค และไม่สามารถทำการรักษาได้ทันท่วงทีแม้จะใช้ฟิลเลอร์ของแท้ อีกกรณีหนึ่งคือใช้ฟิลเลอร์ของปลอม ที่ไม่สามารถฉีดสลายได้ครับ

สถิติการฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอด

จากการเก็บข้อมูลสถิติการฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอดหลายปีที่ผ่านมา พบว่า จำนวนรายงานเคสที่พบภาวะเนื้อตายหรือตาบอดหลังฉีดไขมัน (Transplanted fat) มีจำนวนสูงกว่าการฉีดฟิลเลอร์ประเภท HA และ สารเติมเต็มประเภทอื่น ๆ ครับ

ถ้านับเฉพาะฟิลเลอร์ประเภท hyaluronic acid ความเสี่ยงในการเกิดตาบอดมีสถิติที่น้อยมาก ๆเนื่องจากถ้าใช้ฟิลเลอร์ของแท้และฉีดโดยแพทย์ที่มีประสบการณ์สูง แพทย์จะสามารถตรวจพบการอุดตันในเส้นเลือดได้จากการเปลี่ยนแปลงของสีผิวขณะฉีดและหลังฉีด และสามารถแก้ไขโดยการฉีดสลายได้ทันท่วงที โดยใช้เอนไซม์ที่ชื่อ Hyaluronidase สามารถละลายหมดได้ 100% ทำให้รักษาให้เนื้อกลับคืนมาได้ 100% แตกต่างจากการเติมไขมันที่ถ้าเกิดการอุดตันแล้วจะไม่มีตัวยาฉีดสลายครับ

ในปี 2018 – 2020 พบผู้ป่วยที่ตาบอดจากการฉีดฟิลเลอร์ 190 ราย เกิดจากการฉีดไขมันสูงที่สุด รองลงมาคือฟิลเลอร์ HA และฟิลเลอร์ประเภทอื่น ๆ
ที่มา Chatrath V, Banerjee PS, Goodman GJ, Rahman E. Soft-tissue filler–associated blindness: a systematic review of case reports and case series. Plastic and Reconstructive Surgery Global Open. 2019 Apr;7(4). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6554164/

ผลข้างเคียงอื่น ๆ เช่น อาการแพ้บวมแดง (reaction,granuloma) และ ฟิลเลอร์ย้อยเป็นก้อนแข็ง (migration)เมื่อเวลาผ่านไป 3-5 ปีหรือผิดรูป เกิดขึ้นได้ในฟิลเลอร์ประเภท Biosynthetic polymers มากที่สุด ส่วนอาการอักเสบติดเชื้อ (Infection) มักจะพบในผู้ที่ฉีดสารประเภท Collagen จากสัตว์ ฉีดกับหมอกระเป๋า หรือคลินิกเถื่อนครับ

และจากการศึกษาในปี 2019 พบว่า ตำแหน่งการฉีดฟิลเลอร์ที่ทำให้เกิดอาการตาบอดมากที่สุดได้แก่ ฟิลเลอร์ขมวดคิ้ว ฟิลเลอร์จมูก ฟิลเลอร์ร่องแก้ม ฟิลเลอร์หน้าผาก ฟิลเลอร์ขมับ ฟิลเลอร์แก้มตอบ ฟิลเลอร์ใต้ตา และฟิลเลอร์จุดอื่น ๆ เช่น ฉีดฟิลเลอร์ปาก ฟิลเลอร์คาง ตามลำดับ ซึ่งสอดคล้องกับหลักกายวิภาค ที่ตำแหน่งที่มีรายงานการเกิดตาบอดสูง จะเป็นจุดที่มีเส้นเลือดเข้าสู่ดวงตาโดยตรง ดังนั้น การฉีดฟิลเลอร์ควรฉีดโดยแพทย์ที่มีประสบการณ์สูงเท่านั้น เพราะแพทย์จะทราบหลักกายวิภาคเป็นอย่างดีและหากมีความผิดพลาดเกิดขึ้น ก็สามารถสังเกตความผิดปกติและรักษาได้อย่างทันท่วงทีครับ

ที่มา Chatrath, Vandana, et al. “Soft-tissue filler–associated blindness: a systematic review of case reports and case series.” Plastic and Reconstructive Surgery Global Open 7.4 (2019). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6554164/

ข้อควรระวัง ที่ต้องรู้ก่อนฉีดฟิลเลอร์

ฟิลเลอร์ที่มีความปลอดภัย ควรจะเป็นสารประเภท HA เพราะสามารถสลายได้เองตามธรรมชาติ และถ้าหากเกิดการหลุดเข้าเส้นเลือด จะสามารถทำการฉีดสลายได้ทันที แต่ข้อควรระวังก่อนการฉีดฟิลเลอร์ คือเลือกคลินิกที่ฉีด เลือกแพทย์ผู้ทำหัตถการ เพราะหากไม่ได้ตรวจสอบให้ดี อาจจะต้องไปเจอกับฟิลเลอร์ปลอมที่จะส่งผลเสียระยะยาวครับ

ฟิลเลอร์ปลอม มักจะเป็นสารประเภท Calcium hydroxylapatite, polymethylmethacrylate, ซิลิโคนเหลว พาราฟิน และฟิลเลอร์ราคาถูกมากผิดปกติ ซึ่งจะเป็นสารเติมเต็มที่ไม่สามารถสลายได้เองตามธรรมชาติ รวมถึงไม่สามารถใช้การฉีดสลายได้ หากเข้าไปอยู่ในร่างกายแล้วจะอยู่ถาวร จับตัวเป็นก้อน ต้องเอาออกด้วยวิธีการผ่าตัดหรือขูดออกเท่านั้น

เมื่อเวลาผ่านไประยะหนึ่ง ฟิลเลอร์ปลอมจะไหลมากองรวมกันเป็นก้อน ผิดรูปจากเดิม บวมแข็ง ร่างกายเกิดการต่อต้านสารดังกล่าวจนเกิดอาการอักเสบติดเชื้อได้ หากปล่อยไว้จะอันตรายมากครับสรุปอันตรายจากการฉีดฟิลเลอร์ปลอม

1. การอักเสบ ติดเชื้อ เป็นหนอง หากรักษาไม่ดีอาจเกิดรอยแผลเป็นในอนาคต
2. ผิวหนังแพ้เป็นผื่นแดง คัน
3. เกิดการอุดตันในเส้นเลือด อาจรุนแรงถึงขั้นตาบอด ไม่สามารถทำการรักษาได้
4. เมื่อเวลาผ่านไปสักระยะหนึ่ง ฟิลเลอร์เริ่มเกาะแน่นกับกระดูก จับตัวเป็นก้อน ไหลลง บวม ย้อย ทำให้ใบหน้าเสียรูปทรง ใต้ตาผิดรูป

แต่ไม่ใช่ว่าการฉีดฟิลเลอร์ของแท้จะปลอดภัย 100% นะครับ การฉีดฟิลเลอร์ประเภท HA แม้จะใช้ฟิลเลอร์แท้ ก็ยังมีความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายหรือตาบอดได้ มักจะเกิดจากการฉีดกับบุคคลที่ไม่ใช่แพทย์หรือหมอกระเป๋า เพราะกรณีเกิดฟิลเลอร์เข้าเส้นเลือด หมอกระเป๋าจะไม่สามารถประเมินอาการและทำการรักษาได้อย่างทันท่วงทีครับ ถ้าเราเลือกคลินิกที่ได้มาตรฐาน ฉีดโดยแพทย์ที่มีประสบการณ์ และใช้ฟิลเลอร์ของแท้ที่นำเข้ามาอย่างถูกต้อง ผ่าน อย. โอกาสเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายร้ายแรงก็เหลือน้อยมากครับ

ฟิลเลอร์ยี่ห้อที่ได้รับการรับรองจากองค์การอาหารและยาในประเทศไทย อัปเดต 2024

ฟิลเลอร์ที่ผ่าน อย.

1. ฟิลเลอร์ Juvederm (อเมริกา)
2. ฟิลเลอร์ Belotero (สวิตเซอร์แลนด์)
3. ฟิลเลอร์ Restylane (สวีเดน)
4. ฟิลเลอร์ Definisse (อิตาลี)
5. ฟิลเลอร์ Neobelle (เกาหลี)
6. ฟิลเลอร์ Revanesse (แคนาดา)
7. ฟิลเลอร์ Neuramis (เกาหลี)
8. ฟิลเลอร์ Yvoire (เกาหลี)
9. ฟิลเลอร์ e.p.t.q (เกาหลี)
10. ฟิลเลอร์ Flore (เกาหลี)

อ่านบทความเพิ่มเติม : ฟิลเลอร์ยี่ห้อไหนดีที่สุด ฟิลเลอร์แท้-ปลอม ดูอย่างไร ยี่ห้อไหนเหมาะกับบริเวณใด ?

อาการหลังฉีดฟิลเลอร์ ที่ควรพบแพทย์

หลังฉีดฟิลเลอร์ แพทย์จะทำการติดพลาสเตอร์ตามรอยเข็มที่ฉีด ซึ่งสามารถแกะออกได้เมื่อครบเมื่อ 1 ชม. หลังจากนั้นอาจมีอาการบวมแดง เขียวช้ำ หรือคันได้ในจุดที่ทำได้ ซึ่งอาการเหล่านี้จะค่อย ๆ ดีขึ้นเองในช่วง 2-3 วัน บางเคสที่ฉีดหลายตำแหน่ง หรือใช้จำนวน CC มาก อาจจะมีอาการบวมได้ถึง 1-2 สัปดาห์ครับ

หากมีอาการปวดบริเวณที่ฉีดฟิลเลอร์ สามารถทานยาแก้ปวดทุก ๆ 4 ชม. เพื่อบรรเทาอาการปวดได้ครับ

จากที่หมอได้อธิบายไปเบื้องต้น คืออาการหลังทำที่เกิดขึ้นได้เป็นปกติครับ ส่วนข้อสังเกตอาการบวมผิดปกติที่ควรพบแพทย์อย่างเร่งด่วน หมอแนะนำให้สังเกตดังนี้

1. หลังฉีดภายใน 5-10 นาที เกิดอาการมองเห็นไม่ชัดเจน เริ่มมีจุดดำ ๆ ขึ้นมาเวลามองเห็น (มองไม่เห็นบางส่วน) หรือมองไม่เห็นเลย ปวดตา ควรแจ้งแพทย์ทันที
2. อาการบวมที่เมื่อผ่าน 3 วันไปแล้ว อาการบวมแดงยังไม่ดีขึ้น และมีแนวโน้มว่าจะบวมมากขึ้นเรื่อย ๆ
3. ผิวบริเวณที่ฉีดมีสีคล้ำหรือซีดกว่าปกติภายในไม่กี่ชั่วโมงหลังฉีด ปวดบริเวณที่ฉีดอย่างรุนแรง
4. มีตุ่มน้ำ หรือตุ่มหนอง เกิดการอักเสบ

เลือกคลินิกฉีดฟิลเลอร์ที่ไหนดี ?

อ่านมาถึงตรงนี้ ก็พอจะทราบแล้วนะครับว่าการฉีดฟิลเลอร์ที่ปลอดภัย ต้องฉีดกับแพทย์ที่มีประสบการณ์และต้องใช้ฟิลเลอร์ของแท้ที่สามารถตรวจสอบที่มาที่ไปได้เท่านั้น แต่เราจะทราบได้อย่างไรว่าคลินิกไหนได้มาตรฐาน คลินิกไหนฉีดโดยแพทย์ ไม่มีการหมกเม็ดสวมรอยเป็นแพทย์ หมอมีวิธีการเลือกคลินิก ดังนี้ครับ

วิธีการเลือกคลินิก

• คลินิกต้องมีการแสดงชื่อ ภาพถ่าย รวมทั้งเลขที่ใบอนุญาต 11 หลักของผู้ประกอบการหรือคลินิกนั้น ๆ ติดให้เห็นได้อย่างชัดเจน

• คลินิกสะอาดทั้งด้านในและด้านนอกห้องทำหัตถการ เป็นระเบียบเรียบร้อย มีแสงสว่างเพียงพอ ห้องหัตถการกว้างขวาง
• อุปกรณ์และเครื่องมือทางการแพทย์ที่ใช้ในการฉีดฟิลเลอร์ จะต้องผ่านการฆ่าเชื้อถูกต้องตามหลักอนามัยสากล
• เลือกทำกับคลินิกที่มีคุณหมอแบบ Full-time ประจำอยู่ เพราะแพทย์ที่อยู่ประจำจะมีการติดตามการรักษาได้ต่อเนื่องและย่อมจะรักษาชื่อเสียงของคลินิกได้มากกว่าแพทย์ Part-time
• สถานที่ตั้งของคลินิกควรอยู่ในบริเวณที่ปลอดภัย เดินทางสะดวก เช่น ในห้างสรรพสินค้า หรืออยู่ในบริเวณที่มีผู้คนผ่านไปมาตลอดทั้งวัน เพราะในกรณีที่เกิดปัญหาที่ต้องรีบเข้ามาติดต่อที่คลินิก จะได้เข้ามาพบแพทย์ได้อย่างรวดเร็ว
• มีช่องทางติดต่อ เบอร์โทรศัพท์ และช่องทางออนไลน์ต่าง ๆ เช่น Line@ หรือ Facebook ส่วนกลางที่ตอบคำถามได้รวดเร็ว เพื่อให้คนไข้สามารถสอบถามข้อสงสัยกับคุณหมอที่ทำเคสของตนเองโดยตรงได้อย่างสะดวก
• มีรีวิวจากผู้ที่เคยใช้บริการจริง เปรียบเทียบผลการรักษา ก่อนทำ-หลังทำ เพื่อประกอบการตัดสินใจ

วิธีการเลือกแพทย์

• มีป้ายประจำตัวแพทย์ และเลขที่ใบประกอบวิชาชีพเวชกรรม นำชื่อ – นามสกุลของหมอไปตรวจสอบกับเว็บไซต์แพทยสภาได้
• มีประสบการณ์ในการฉีดฟิลเลอร์อย่างน้อย 5 ปี
• มีรีวิวในแหล่งที่เชื่อถือได้ เช่น pantip, facebook ที่คลินิกไม่สามารถลบข้อความได้ ว่ามีที่ผ่านมาเคยมีผู้ที่เข้ารับการฉีดฟิลเลอร์จากคุณหมอท่านนั้นมากน้อยเพียงใด และคุณหมอเคยมีประสบการณ์ด้านการฉีดฟิลเลอร์มาเยอะหรือไม่ และคำบอกเล่าประสบการณ์จากผู้ใช้บริการจริง
• หากมีคลิปรีวิว ที่ไม่ได้มีการแต่งภาพเพิ่ม จะยิ่งเพิ่มความน่าเชื่อถือได้ครับ
• สามารถเข้าไปปรึกษาและตรวจประเมินอย่างละเอียดก่อนตัดสินใจทำได้
• ก่อนฉีด หมออธิบายผลิตภัณฑ์ ชี้ให้เห็นถึงเลข Lot. วันหมดอายุ แกะกล่อง แกะหลอดฟิลเลอร์ต่อหน้า เพื่อให้มั่นใจว่าเป็นฟิลเลอร์ของแท้ และนำหลอดที่ฉีดแล้วกลับบ้านเพื่อตรวจสอบได้

สรุป

ฉีดฟิลเลอร์แล้วตาบอดหรืออุดตันเส้นเลือด เป็นอุบัติการณ์ที่มีโอกาสเกิดขึ้นได้จริง แต่พบได้น้อยเมื่อเทียบกับการฉีดสารเติมเต็มประเภทอื่น การฉีดฟิลเลอร์ให้ปลอดภัยควรเลือกทำกับแพทย์ที่มีประสบการณ์สูง ใช้ฟิลเลอร์ของแท้ยี่ห้อที่ได้มาตรฐานผ่าน อย. ศึกษาวิธีดูฟิลเลอร์แท้ก่อนตัดสินใจฉีด และทำในคลินิกที่มีมาตรฐานเท่านั้นครับ